Op weg naar een warmtepomp (WP)?

Op weg naar de warmtepomp (WP)?

Warmtepompen zijn er in vele soorten. We bespreken hier alleen de lucht/water warmtepomp die vooral zal worden ingezet in bestaande huizen. In nieuwbouw is het eigenlijk geen discussie meer, daar zal men direct een volledige warmtepomp in het ontwerp meenemen.

Er komen veel vragen op ons af over de mogelijkheden om snel over te stappen op een warmtepomp. Echter de vraagstelling erachter is ingewikkelder dan je wellicht zou vermoeden. Ieder huis is toch weer anders . En de beslissingen die in het verleden genomen zijn bij de bouw van het huis met CV ketel – gas was toen spotgoedkoop – zijn nu wellicht niet meer zo logisch.

Uiteindelijk zijn er 4 kernvragen:

Kan het in mijn ( bestaand) huis?
Is het echt goedkoper in gebruik?
Wat kost het? ( de investering)
Wanneer ?

Om dit verhaal compact te houden zijn er de volgende uitgangspunten:

Bestaande woning
Goede tot redelijke isolatie
Bestaande vloerverwarming…of mogelijkheid om die aan te leggen.
Voldoende ruimte voor plaatsen WP + buffervat
Voldoende ruimte buitenunit WP ( let op geluid)
Investeringsruimte (€5.000 – €10.000 tot zeker €15.000 voor All Electric)

Goedkoper?
Het prijsverschil in verbruikskosten zal met name ontstaan door de actuele prijzen van gas en elektriciteit. Die zijn momenteel nogal wisselend. Bedenk vooraf dat geen of minder energie gebruiken altijd beter is dan alleen op een andere manier energie gebruiken. Energie toevoegen aan je huis zal altijd geld kosten. En energie die je niet hoeft te kopen is altijd het goedkoopste.

Isoleren, isoleren, isoleren is dus altijd de eerste stap bij al je plannen.

Gedrag
Je kunt ook zonder extra investeringen minder energie gebruiken. De eenvoudigste stappen zijn:

Licht uitdoen als je niet in de kamer bent.
Kamers die je niet gebruikt niet verwarmen.
Tijdig de thermostaat naar beneden.
Slim ventileren en niet onnodig ramen en deuren open laten staan.

Waarom wil iedereen ineens die warmtepomp?

Veel mensen hebben door alle reclame en berichten uit de politiek het idee dat de warmtepomp de universele oplossing is voor alle problemen. Helaas is de praktijk meestal iets weerbarstiger. Een warmtepomp is een slim toestel dat op een geheel andere manier warmte in je huis brengt dan een gasgestookte CV ketel. Daar moet je dan even goed bij stilstaan want een aantal dingen die je nu normaal vindt gaan structureel veranderen.

Een CV ketel maakt van energie (gas) direct warmte door het gas te verbranden. Dat gaat lekker snel want de CV ketel heeft vrijwel altijd een grote (over)capaciteit. Een warmtepomp haalt de benodigde warmte (gratis) uit de buitenlucht en brengt deze naar binnen. Dat werkt prima, maar dat gaat niet erg snel. Je gebruikt de energie (elektra) om die ( gratis) warmte van buiten naar binnen te brengen en daar te verdelen. Hierdoor gaat de warmtepomp veel zuiniger met energie om en je verstookt geen fossiele energie.

Dat verschil in efficiëntie is zelfs vrij groot, gemiddeld een factor 4 of 5. Gemiddeld? Ja, want als het buiten erg koud is, kun je minder (gratis) warmte uit de buitenlucht halen en moet het systeem harder werken – en dus meer stroom gebruiken – om hetzelfde resultaat te bereiken. Als het buiten erg koud is, dan gebruikt je WP dus stevig meer energie. Gelukkig is het in ons land meestal niet heel erg koud en kom je gemiddeld genomen over het stookseizoen prima uit.

Kan dat zomaar? CV ketel eruit- warmtepomp erin

Helaas is het geen simpele wisseltruc .De eigenschappen van beide systemen zijn heel verschillend waardoor het wisselen toch een omvangrijk project zal zijn met een stevig kostenplaatje. Een warmtepomp met alle aanpassingen erbij is veel duurder dan een CV ketel. Reken op een factor 3 of meer. Terugverdienen van deze investering doe je door de lagere gebruikskosten. Dat gaat uiteindelijk over vele jaren.

Je huidige CV ketel heeft 2 functies met compleet verschillende eisen:

Je huis verwarmen – dat mag relatief traag reageren.
Warm tapwater – dat moet heel snel!

Bij een gasgestookte CV ketel is dat relatief eenvoudig te combineren, want CV ketels hebben altijd een grote overcapaciteit, gericht op het snel beschikbaar hebben van warm water. Om je huis te verwarmen brandt de CV ketel meestal op een heel laag pitje. Bij een CV is het dus eenvoudig en vooral goedkoop te combineren.

Met een WP moet je helemaal omgekeerd denken

Een WP kan helemaal niet snel reageren, dus moet er voor het douchewater altijd een voorraad (buffervat) warm water klaar staan. Dat is trouwens ook handig als je de verwarming ineens hoger zet. Dan gebruik je tijdelijk wat extra warmte uit het buffervat.

Tussenoplossing: allebei gebruiken = De hybride warmtepomp

Dan gaat het niet om het compleet vervangen van de huidige CV ketel, maar om het erbij plaatsen van een ( kleinere) warmtepomp. Dan gebruik je in de toekomst meestal de warmtepomp voor de verwarming van je huis, maar de CV ketel blijft de warmwater voorziening van je huis verzorgen. Daarnaast zal de CV ketel kunnen bijspringen in periodes waarin het buiten extra koud is. Met de huidige klimaatverwachtingen zal dat laatste slechts af en toe nodig blijken te zijn. Echter bedenk van tevoren wel of je CV ketel nog zo lang mee gaat. Ooit zal die er uit gaan en dan moet je wellicht nogmaals een stevige investering doen. Wellicht toch nu nadenken over een complete (All electric) warmtepomp? Die heeft dan wel een groter vermogen er zal een groot buffervat bij komen waardoor het geheel zal duurder worden. Maar je bent wel van het gas af.

Voorbereiden

Of je huis geschikt is voor een warmtepomp is geen eenvoudige vraag en je zult dus wat huiswerk moeten doen om een goed beeld te krijgen van de mogelijkheden. En daarmee ook van de kosten. In nieuwbouw is het eenvoudig. Daar hebben de architect en aannemer de keuzes al gemaakt. Maar er zijn nu eenmaal meer bestaande huizen dan nieuwbouw.

Je huiswerk

Isoleren, isoleren, isoleren. Energie die je niet gebruikt, is het goedkoopst.
Je huidige situatie goed in kaart brengen. Wat heb je in je huis, CV ketel, boiler, radiatoren, vloerverwarming etc. Hoeveel energie gebruik je nu ? Welke temperatuur gebruikt je CV ketel?
Met deze informatie kun je bij je installateur een heldere offerte vragen. (Doe eerst een 50 graden test, want dat zal een vraag zijn)
Afsluitend maak je een afweging tussen investering en besparing. Niet alleen in euro’s maar ook in CO2 uitstoot.
Is een warmtepomp haalbaar?

Investering.

Een ruwe schatting van de totale investering is een goed startpunt. Je hoeft niet alle stappen te doorlopen als de benodigde investering straks ver buiten je bereik komt te liggen. Ga dan eerst op zoek naar passende financiering en subsidies om een beter beeld te krijgen.

Alleen de warmtepomp of ook de rest van de installatie aanpassen?

Een belangrijk onderdeel van de benodigde aanpassingen (kosten) bestaat uit de rest van het bestaande systeem. Een gasgestookte CV installatie gaat uit van een hoge watertemperatuur. Daarop zijn de radiatoren, de convector, de vloerverwarming en de pijpen berekend. Maar een warmtepompsysteem werkt juist met lage watertemperatuur en dan is het maar de vraag of je systeem zonder meer geschikt is om toch je huis comfortabel warm te krijgen. Dat kun je zelf eenvoudig testen door de keteltemperatuur op bijvoorbeeld 50 graden te zetten en eens een jaar af te wachten hoe dat gaat; ook bij echte koude dagen.

Lukt dat niet goed dan krijg je aanvullend nog met extra kosten te maken voor andere radiatoren en andere onderdelen. Heeft je huis geen vloerverwarming, dan zal het waarschijnlijk niet gaan lukken zonder hoge investeringen en een stevige verbouwing

Benodigde investering.

Dit is een ruwe inschatting op basis van een redelijk tot goed geïsoleerd huis met vloerverwarming.

Ongeveer € 4.000-7.000 voor een HYBRIDE warmtepomp gekoppeld aan de huidige CV ketel Deze werkt meestal zelfstandig en schakelt bij koud weer terug op gas. Warm water voor bad/douche gaat altijd op gas, ook in de zomer. Subsidie is beschikbaar.
Ongeveer € 10.000-15.000 of zelfs meer voor een Full Electric warmtepomp. Dan vervalt de gasgestookte CV ketel helemaal en zorgt de warmtepomp via een groot boilervat ook voor het warme tapwater. Daardoor is het hele systeem een stuk groter. Subsidie is beschikbaar.

Wisseltruc met de kosten.

Met een warmtepomp wissel je alleen van energiebron. Wel een bron die een flink stuk zuiniger en veel schoner is. Je gaat met een warmtepomp minder gas gebruiken maar wel stevig meer elektriciteit. En die prijs is ook nogal ongewis op dit moment.

Waar moet je op rekenen?

Van je gasverbruik neemt de verwarming ongeveer 75% in. De rest is voor warm water en koken. Als je het onderdeel verwarming gaat vervangen zal deze hoeveelheid gas minder worden. Maar daarvoor in de plaats gebruik je dus wel extra elektriciteit.

Energiedichtheid = hoeveel warmte zit er in? Even wat kengetallen:

De energiedichtheid van 1 m3 gas is flink hoger dan die van 1 kWh elektriciteit. Reken grofweg met een factor 10, ofwel 1 m3 gas is te vergelijken met 10 kWh elektriciteit. Dit gaat op voor de directe omzetting van energie naar warmte; bijv. met een ventilatorkachel. Nu is een warmtepomp een slimme en efficiënte warmtebron die gemiddeld 4 tot 5 keer minder gebruikt dan zo’n simpele elektrische kachel. Als rekenvoorbeeld gaan we hier uit van 4,6 keer zuiniger. Dat is de gemiddelde SCOP factor van een goede WP. En dan is 1 m3 gas qua warmte opbrengst vergelijkbaar met ongeveer 2,3 kWh.

Voor iedere 100 m3 gas die je nu gebruikt, is er 75 m3 voor verwarming en 25 m3 voor tapwater en koken. Bij een hybride WP ga je die 75 m3 vervangen door elektriciteit en komt er 173 kWh voor in de plaats. Voor een All electric WP ga je alle 100 m3 vervangen en kom je dus op 230 kWh uit. Zo kun je grofweg bepalen wat het “andere verbruik” gaat worden en afhankelijk van de geldende tarieven wat de verbruikskosten zijn. Helaas kan er niemand in de toekomst kijken voor deze prijsontwikkelingen!

Een voorbeeld

Huidige situatie:

Gasgebruik 2000 m3 (1500 m3 verwarmen en 500 m3 tapwater)

Elektriciteit 2500 kWh

Schatting, met hybride warmtepomp:

Gas: 500 m3 , warm water via de CV

Electra: 5950 kWh (2500+3450) verwarming

Schatting, met All Electric WP

Elektra: 7100 kWh (2500+4600)

Met de tarieven erbij kun je dus uitrekenen wat het resultaat zal zijn van de overstap.

Prijzen bij dit voorbeeld: Gas €1,40 en €0,40 Elektra: ( zie ook Prijzen energie en belastingen)

Huidige situatie:

Gasgebruik 2000 m3 €2.800

Elektriciteit 2500 kWh €1.000

Totaal €3.800

Met hybride warmtepomp:

Gas: 500 M3, € 700

Electra: 5950 kWh €2.380

Totaal €3.080

Met volledig WP

Geen gas

Elektra: 7100 kWh €2.840
Hierbij is er nog een extra voordeel want de vaste kosten van de gasaansluiting vervallen. Die zijn ongeveer € 300 per jaar. Voor een volledige WP moet je dus vooraf wel een stevige investering doen. Zeer belangrijk blijft de prijsontwikkeling van elektra. Je eigen zonnepanelen zullen enorm helpen om het betaalbaar te houden, zelfs als de saldering gaat veranderen.

_____________________________________________

Prijzen energie en belastingen

De prijzen zijn gekozen om het rekenvoorbeeld wat tastbaarder te maken. Niet is grilliger dan energieprijzen en de regels van de overheid. Het lijkt erop dat vanuit de overheid het gasgebruik ontmoedigd zal gaan worden. Daar is een probaat middel voor en dat heet belastingen. In de toekomst kijken is altijd gevaarlijk maar dat de gasprijzen hoog zullen blijven lijkt onafwendbaar. Of ze worden door extra belasting duur gemaakt om de energietransitie aan te wakkeren. Bij elektra is het natuurlijk ook nog maar afwachten, maar met zonnepanelen kun je dit deels zelf ook nog sturen. ( Ook weer afhankelijk van de overheid middels de salderingsregeling die op de tocht staat.)

___________________________________________________

CO2 uitstoot

Kern van de hele overstap blijft uiteindelijk het verminderen van de CO2 uitstoot. We moeten stoppen met fossiele brandstoffen. Elektriciteit kunnen we steeds beter schoon en duurzaam opwekken. Het is dus zeker niet alleen een financiële reden om over te stappen.

Comfort en stookgedrag

Afsluitend nog enkele waarschuwende woorden vanuit de mensen die al de overstap hebben gemaakt. Met de WP is je stookgedrag heel anders dan met de oude CV ketel. Snel de thermostaat omhoog is er niet meer bij. Een WP zal prima functioneren, maar door de beperkte warmtecapaciteit gaat het opwarmen een stuk langzamer. De thermostaat ‘s nachts naar 15 graden is dan niet zo handig, want je wilt het bij het opstaan toch echt wel rond de 20 graden hebben. Een nachtverlaging van 1, maximaal 2 graden lijkt het beste om comfortabel om te gaan met de WP.

Samenvattend

Duurzaamheid is de drijfveer voor de overstap. Alleen financieel is het erg onvoorspelbaar en vooral afhankelijk van de prijsverschillen tussen gas en elektra. En die kan niemand echt voorspellen.

Belangrijke voorwaarden voor een overstap:

Goede isolatie is een startpunt.
Vloerverwarming is een belangrijke voorwaarde
Zonnepanelen maken je minder afhankelijk
Hou rekening met een investering van €5.000-€15.000+
Geluid. Een WP maakt meestal meer geluid van een CV, vooral de buitenunit.
Een goede installateur met controleerbare warmtepomp ervaringen is de sleutel

Afkortingen

COP = Coëfficiënt of Performance; ofwel hoe zuinig gaat de WP om met de energie. Dit is een factor altijd bij een opgegeven vaste aanvoertemperatuur (buiten) en een vaste watertemperatuur (binnen). Voorbeeld COP 7A/35W (7 graden buiten, water 35 graden). Maar let in bestaande situaties altijd op de COP 7A/55W. In zo’n bestaande situatie zul je met 35 graden meestal niet toekomen.

SCOP = Seasonal Coefficient of Performance

Aangezien de COP waarde slechts geldig is bij een vaste buitentemperatuur is dit meestal geen goede referentie. De buitentemperatuur is nogal wisselend, dus heb je veel meer aan een gemiddelde waarde over het hele stookseizoen. Dat is de SCOP factor. In ons geval geldt die voor Midden Europa.

SPF = Seasonal Performance Factor

Waar de bovenstaande getallen COP en SCOP alleen over de warmtepomp gaan is de SPF een factor van de gehele installatie, dus inclusief het afgiftesysteem (buizen, vloerverwarming, radiatoren, etc.) In een nieuwbouw situatie is die eenvoudig via een rekenmodel te berekenen, maar in een bestaande situatie vrij onhandig en onbetrouwbaar.